Samobójstwa

Choroby psychiczne bywają źródłem wielkiego cierpienia osób, którym dolegają, oraz ich najbliższego otoczenia. Mimo że ich powodów i objawów jest wiele, charakterystyczne jest dla nich wprowadzanie w silny dyskomfort osoby chorej i ludzi, z którymi ma ona styczność.

Choroby psychiczne (zaburzenia psychiczne) to wszystkie zaburzenia zachowania i czynności psychicznych, które są źródłem cierpienia lub trudności w funkcjonowaniu w społeczeństwie. Nauki, które się nimi zajmują, to psychiatria kliniczna i psychologia kliniczna.

Najprostszy podział chorób psychicznych obejmuje:

-zaburzenia psychotyczne (psychozy) – są to stany chorobowe, w których występują omamy (odbieranie zmysłowe rzeczy, które nie istnieją), urojenia (nieuprawnione i błędne przekonania), zaburzenia świadomości, emocji i myślenia; pojawiają się na przykład w przebiegu schizofrenii, psychozy maniakalno-depresyjnej, psychoz reaktywnych (w odpowiedzi na przykład na stres), psychoz endogennych (związanych z używaniem substancji – leków, narkotyków, toksyn);

-zaburzenia emocjonalne i nastroju – patologicznie obniżony nastrój w przebiegu depresji lub dystymii, nerwice, fobie, zaburzenia lękowe;

-zaburzenia psychosomatyczne – pojawiające się na skutek wpływu ludzkiego umysłu na ciało; skrajnym przypadkiem może być hipochondria, ale prawie wszyscy ludzie odczuwają dolegliwości na skutek nadmiernego stresu, takie jak bóle głowy, nadmierne napięcie mięśni, zaburzenia pracy serca czy bóle w różnych miejscach ciała;

-zaburzenia osobowości – zakorzenione i trwałe wzorce zachowania, obejmujące między innymi osobowości: paranoiczną, schizoidalną, schizotypową, narcystyczną, borderline, dyssocjalną, histrioniczną (teatralną), lękliwą, zależną i anankastyczną (obsesyjno-kompulsywną);

-niepełnosprawność intelektualną – obniżenie poziomu inteligencji w stosunku do przeciętnej, które może skutkować problemami z realizowaniem zadań szkolnych i zawodowych, z dbaniem o siebie i funkcjonowaniem w relacjach społecznych;

-zaburzenia rozwojowe – głównie choroby ze spektrum autyzmu, które upośledzają funkcjonowanie społeczne;

-uzależnienia – przymus sięgania po zewnętrzne bodźce (leki, narkotyki, alkohol, papierosy, pornografię, gry komputerowe), który w znaczącym stopniu wpływa na funkcjonowanie społeczne;

-niektóre z dewiacji seksualnych (czyli parafilie lub zaburzenia preferencji seksualnych) – obecnie uznawane są za chorobę w momencie, gdy przynoszą cierpienie osobie, która ich doświadcza, lub jej partnerom.

Socjologiczny kierunek badań nad zachowaniami autodestrukcyjnymi przyjmuje jako punkt wyjścia nie jednostkę, lecz społeczność- analizuje bowiem akt samobójczy w kontekście jego społecznych uwarunkowań. Inaczej mówiąc: skoro człowiek jest częścią określonego społeczeństwa, to źródeł samobójstw trzeba szukać w zakłóceniach funkcjonowania tego społeczeństwa.

Analizując samobójstwa i ich społeczne determinanty Durkheim wyróżnił cztery podstawowe rodzaje samobójstw:

rODZAJE SAMOBÓJSTW WG SCHNEDMANA(1985)-NA PODSTAWIE TYPOLOGII DURKHEIMA:

Zjawiska samobójstwa nie da się wytłumaczyć w sposób jednostronny. Nie istnieje bowiem tylko jeden czyn nik decydujący o tym, że dana osoba podejmuje decyzje o odebraniu sobie życia. Pewne światło na to zjawisko rzuca dopiero interdyscyplinarne po dejście. Spojrzenie na samobójstwo z punktu widzenia psychologii, socjologii, medycyny, a także statystyki i religii pozwala nieco inaczej potraktować śmierć samobójczą.

SOCJOLOGIA-Analizuje akt samobójczy w kontekście jego społecznych uwarunkowań. Poszukuje motywacji aktu samobójczego w zaburzeniach funkcjonowania społecznego. Tłumaczy samobójstwo jednostki społecznym kontekstem. Jednostka, pchana w kierunku samobójstwa nie widzi możliwości zaspokojenia swoich potrzeb. To patologia społeczna stwarza patologię jednostki.

MEDYCYNA-Ponieważ nie ma jasnej i jednoznacznej definicji zdrowia psychicznego, medycyna traktuje samobójstwo jako jeden z ważnych objawów współwystępujących z zaburzeniami takimi jak np. depresja. Dawne badania E. Kraepelina wskazują na fakt, że 20,4% zamachów samobóczych mężczyzn i 14,7% samobójstw wśród kobiet występuje u osób z objawami depresji. Wczesne wykrywanie objawów depresji może więc mieć ogromne znaczenie dla profilaktyki samobójstw.

PROFILAKTYKA
Zapobieganie samobójstwom to problem o światowym znaczeniu. Zajmowali się nim uczeni z wielu krajów Europy oraz USA. Rosnąca liczba samobójstw wymusza podejmowanie kroków, które je powstrzymają. W Polsce najbardziej znaną osobą zajmującą się samobójstwami jest Brunon Hołyst. Uważa on, że zapobiegać zamachom samobójczym należy po przez:

Edukację społeczną, która stworzy postawy akceptujące życie, ułatwi rozwiązywanie problemów życiowych oraz adaptację do różnych no wych okoliczności życiowych.
Działania skierowane do populacji zagrożonej potencjalnie samobój stwem (np. osoby z chorobami ter minalnymi, osoby uzależnione, przeżywające żałobę itp.) budujące postawy antysuicydalne.
Wpływ instytucjonalny i pozainstytucjonalny na osoby znajdujące się w sytuacji presuicydalnej (zintegro wane działania ośrodka interwencji kryzysowej, ośrodka pomocy spo łecznej, telefonu zaufania, służby zdrowia i innych).
Pomoc w sytuacji kryzysowej poprzez restytuowanie możliwości i motywacji do zachowania życia.
Oddziaływania postsuicydalne (psychologiczne, socjologiczne i medyczne) powinny uwzględniać fakt, że po odratowaniu życia osoby te nadal mają poważne kłopoty z radzeniem sobie z problemami życiowymi, funkcjonowaniem w społeczeństwie oraz to, że nadal są w nich bardzo silnie działające motywy suicydalne.
Należy pamiętać również o tym, że samotnie nie można prowadzić w profesjonalny sposób interwencji kryzysowej z osobami o tendencjach samobójczych. Powinien nad tym pracować interdyscyplinarny zespół, w którym zarówno lekarz jak i psycholog, pracownik socjalny, prawnik ma do spełnienia swoje niezmiernie ważne zadanie. Najważniejsze jednak to mieć czas i uwagę dla innych. Może się bowiem okazać, że jest to coś najlepszego, co można dać drugiemu człowiekowi.

W ciągu ostatnich 25 lat liczba dokonanych samobójstw wśród ludzi w przedziale wieku 15 - 24 lata wzrosła trzykrotnie. Duża liczba samobójstw to problem o światowym znaczeniu, który wymusza podejmowanie kroków, które je powstrzymają. Ważną kwestią jest rozpoznanie oznak i symptomów samobójstwa i pomoc lub uzyskanie pomocy dla osoby, która ujawnia myśli samobójcze. Często słyszy się pogląd, że ludzie, którzy mówią o zamiarze dokonania samobójstwa, naprawdę tego nie zrobią. To mylne wyobrażenie - przed popełnieniem samobójstwa ludzie często mówią w sposób bezpośredni o swoim zamiarze zakończenia życia lub w sposób bardziej pośredni, np. że ich przyjaciele i rodzina woleliby, żeby ich nie było. Podobne wypowiedzi powinny być zawsze traktowane poważnie.Ludzie, którzy dokonywali już przedtem prób samobójczych, nawet jeśli ich próby nie wydawały się być bardzo poważne,są także w grupie ryzyka. Jeśli nie udzieli się im w tym okresie pomocy, mogą ponownie spróbować się zabić. Cztery na pięć osób, które popełnia samobójstwo, dokonało przynajmniej jednej takiej próby już wcześniej. Jeszcze jednym wskaźnikiem samobójczego ryzyka jest załatwienie „wszystkich spraw do końca” lub rozdawanie osobistych rzeczy. Jeśli ktoś zwierza się tobie, że myśli o samobójstwie lub ujawnia inne oznaki bycia samobójcą, nie obawiaj się porozmawiać o tym. Zadawaj pytania o samopoczucie oraz zapytaj jakie są powody tych odczuć. Rozmowa ta może ocalić mu życie. Nie próbuj udzielać rad, to jedynie sprawia, że samobójca czuje się jeszcze bardziej winny, bezwartościowy i beznadziejny. Jeśli ktokolwiek kogo znasz twierdzi, że myśli o samobójstwie, najważniejszą rzeczą jest potraktowanie tego powaznie!

Gdy sądzisz, że ktoś kogo znasz może chcieć popełnić samobójstwo, zwróć się o pomoc. Zaproponuj, żeby osoba zagrożona porozmawiała z nauczycielem, psychologiem, księdzem, lekarzem lub kimś, kogo darzy zaufaniem. Zadzwoń do ośrodka przeciwdziałania kryzysom, telefonu zaufania, poradni psychologicznej lub jakiegokolwiek innego miejsca, w którym można uzyskać pomoc. W niektórych wypadkach możesz znaleźć się w sytuacji konieczności uzyskania bezpośredniej pomocy dla kogoś, kto chce popełnić samobójstwo, a odmawia pójścia do poradni. Czasem wydaje się to aktem nielojalności lub naruszeniem tajemnicy, zaufania, ale może okazać się najważniejszą przysługą w życiu. Twoja odwaga i chęć do działania może ocalić życie. Osoba, u której podejrzewa się zagrożenie popełnienia samobójstwa w każdej chwili może zostać skonsultowana na izbie przyjęć szpitala psychiatrycznego. Jeżeli lekarz potwierdzi nasze podejrzenia, a potencjalny samobójca odmawia przyjęcia pomocy, możliwa jest hospitalizacja wbrew jego woli w oparciu o tzw. ustawę psychiatryczną.

W 2017 roku w Polsce 5276 osób popełniło samobójstwo. Wśród dzieci, młodzieży i młodych dorosłych 469 osób dokonało zamachu na własne życie. Przyjmując, że na jedno samobójstwo przypada około 100 prób samobójczych mamy do czynienia z porażającą liczbą osób decydujących się na śmierć. Ilość zgonów będących wynikiem samobójstwa jest większa niż z powodu wypadków komunikacyjnych, chorób układu oddechowego czy chorób układu nerwowego! Samobójstwo jest najpoważniejszym powikłaniem depresji. Jednak z badań wynika, że większość osób z depresją, które próbowały popełnić lub popełniły samobójstwo, nie było leczonych farmakologicznie i nie korzystało z pomocy psychologicznej. Trzeba podkreślić, że myśli samobójcze są objawem choroby, a nie świadomą decyzją. Osoba chora na depresję może mieć zmieniony osąd siebie i rzeczywistości i to depresyjny sposób myślenia popycha ją do popełnienia samobójstwa. Myśli samobójcze w depresji świadczą o jej krańcowym nasileniu. Trudno jest wyeliminować takie myśli. Nie da się przekonać chorego na depresję, chcącego popełnić samobójstwo, że nie warto, że życie jest piękne itp. Wynika to z bezkrytycyzmu chorego – chory jest zdolny oceniać siebie, swoją przyszłość tylko z pozycji depresji. Nie zawsze myśli samobójcze są objawem depresji. Takie myśli mogą pojawić się także u człowieka zdrowego, pod wpływem obciążających go trudności życiowych. Mogą one wystąpić jako reakcja na stres, którego poziom przekracza próg indywidualnej wytrzymałości człowieka. Różnica polega na tym, że u osoby zdrowej takie myśli nie trwają permanentnie, nie są czymś dla człowieka obciążającym na tyle, aby nie móc się od nich oderwać.